Co to jest asertywność?
Na skróty
Asertywność to sztuka mówienia nie. Tak myśli większość z nas, prawda?
Otóż nie.
Zgodnie z definicją…
„Asertywność w psychologii oznacza umiejętność wyrażania swoich myśli, uczuć i poglądów z zachowaniem własnych granic i przy poszanowaniu granic innych ludzi”.
Czyli to coś więcej. Asertywność to dbanie o własne potrzeby, szanując jednocześnie potrzeby innych. Tak w skrócie…
Asertywność / Agresja / Uległość
Asertywność to w najprostszych słowach pewna zdolność komunikacji. To znajdywanie balansu między postawą agresywną a uległością.
O co chodzi?
W relacjach osobistych i zawodowych możemy wybrać jedną z trzech opcji:
#1 Zachowanie agresywne
Oznacza dbanie wyłącznie o swoje dobro, swoje interesy, zadania. W konsekwencji nie liczysz się ze zdaniem drugiej osoby, z jej potrzebami. Energię czerpiesz z bycia samolubnym. Bierzesz co chcesz. To może nierzadko skończyć się na krzyku, poniżaniu drugiej osoby albo szantażu emocjonalnym.
Często jest takie zachowanie mylone z asertywnością.
Zachowanie agresywne to też:
- rozkazywanie zamiast proszenia,
- ignorowanie drugiej osoby i tego, co chce powiedzieć,
- nieuwzględnianie uczuć drugiej osoby.
PRZYKŁAD
Nie pokazuj mi się na oczy i nie przychodź z pytaniami, dopóki nie skończysz pierwszej wersji tej prezentacji.
Jeśli znowu mi powiesz, że nie mogłeś tego skończyć na czas, bo masz problemy osobiste, to radzę Ci, znajdź inną wymówkę.
#2 Zachowanie uległe
To z kolei przeciwległy biegun. Nadal daleko od asertywności.
Taka osoba, taki pracownik nie dba o siebie i o swoje potrzeby. Boi się o nie zawalczyć. Zgadza się, choć nie chce wykonać danej czynności. Taki człowiek wycofuje się z dyskusji, przyjmuje wolę większości bez próby negocjacji. Za wszelką cenę chce uniknąć konfliktu, bo nie potrafiłby sobie z nim poradzić.
PRZYKŁAD
Myślisz, że miałabyś czas pomóc mi dziś w przygotowaniu dokumentacji do tego przetargu?
Typowa „uległa” odpowiedź:
Tak. Obiecałam też pomóc Michałowi. Asia chce, żeby wytłumaczyć procedury tej nowej Kasi. Miałam jeszcze kilka innych spraw, ale pomogę Ci. To na pewno ważne.
Odpowiedź asertywna brzmiałaby natomiast:
Przepraszam. Nie dam rady dzisiaj. Obiecałam pomóc kilku innym osobom i mam też kilka swoich, ważnych spraw do dokończenia. Może jutro?
#3 Zachowanie agresywno-uległe
To kombinacja dwóch powyższych. Przez brak asertywności taka osoba znajduje własny sposób, by wyrazić swoje potrzeby, emocje, ale jednocześnie nie chce brać odpowiedzialności za konsekwencje.
Sarkazm – żartujemy z innej osoby, chcemy jej „dopiec” jednocześnie unikamy odpowiedzialności, bo był to tylko „niewinny żart”. Sarkazm to nie asertywność.
Plotki – to też forma pasywno-agresywnej komunikacji, w której kwestionujemy czyjś autorytet. Starając się jednak uniknąć konsekwencji bezpośredniej konfrontacji. Zgadzamy się na dodatkową pracę od szefa, ale tak naprawdę nie mamy na nią czasu. Później odbijamy sobie poprzez obmawianie, plotkowanie z kolegami z zespołu. To również nie ma nic wspólnego z asertywnością.
Celowe obniżanie standardu – zgadzamy się na wykonanie zadania, ale celowo robimy je źle, żeby więcej nie zostać poproszonym o to samo.
#4 Zachowanie asertywne
To najbardziej pożądana postawa. Dbasz o siebie, dbając o innych. Doprowadzasz do konsensusu. To Win-win.
Bo jeśli lista Twoich zadań jest dłuższa od liczby posłów na sejm, to nie ma zmiłuj. Nie dasz rady.
Kiedy jesteś asertywny, jesteś pewny siebie i czerpiesz z tego energię, aby przekazać swój punkt stanowczo, uczciwie i z empatią.
PRZYKŁADY
Szef: Potrzebuję pomocy z przygotowaniem zestawienia trzech dostawców, którzy przygotowali oferty nowego systemu HR.
Uległość: Hm… tak, jasne pomogę. Mam trochę rzeczy, ale ważne, żeby to było skończone.
Asertywność: Mam 4 inne sprawy do dokończenia. Jeśli usiądziemy i powiesz mi, która z nich ma dla Ciebie mniejszy priorytet, to powinienem znaleźć czas.
Agresja: Nie mam czasu! Mam za dużo rzeczy na głowie! Sorry, ale spytaj kogoś innego!
Asertywność / Agresja / Uległość – Podsumowanie
Dlaczego nie jesteśmy asertywni?
Skoro wiemy już, że asertywność to najlepsza opcja, to dlaczego przychodzi nam ona z takim trudem?
Są setki powodów. Wymienię tylko kilka z nich:
- Bycie agresywnym daje nam poczucie siły, buduje autorytet. Wydaje nam się, że tak budujemy swoją pozycję w firmie. Asertywność jest też mylona z uległością, a kto chce być mięczakiem?
- Wolimy być ulegli. Nie ryzykujemy wtedy, że ktoś uzna nas za leniwych. Nie ryzykujemy braku awansu i podwyżki. W końcu to od szefa one zależą, prawda?
- Przyjęcie postawy pasywno-agresywnej sprawie, że możemy dać upust emocjom. Możemy np. swobodnie poplotkować. To bardzo wygodne.
Niestety te postawy są dobre na krótką metę. Po dłuższym czasie zawsze doprowadzą do problemów w zespole, w pracy, w życiu prywatnym. Nie chcesz tego.
Osoby uległe stają się wiecznie niezadowolone z siebie. Osoby agresywne z czasem stają się wyrzutkami w grupie. Są izolowane, odrzucane, przez co często samotne (choć niektórym to nawet odpowiada). Postawa asertywna to najzdrowsze podejście.
Asertywność – test
Na portalu Psychology Today i VeryWellMind możesz znaleźć darmowy, krótki test na asertywność. Pamiętaj, że to nie profesjonalny test psychologiczny. Potraktuj to bardziej jako zabawę, ale możesz w bardzo ogólny sposób sprawdzić, jak asertywną osobą jesteś.
Jak stać się bardziej asertywnym? Przykład rozmowy
Schemat rozmowy, w trakcie której w asertywny sposób przekazujesz swoje zdanie, może składać się z czterech kroków.
Dla przykładu wyobraźmy sobie sytuację, kiedy asertywny pracownik chce przekazać szefowi, by ten zmienił swoje podejście do niego.
#1 Opis problemu
Na początku opisujesz problem, zdarzenie.
#2 Odczucia
Asertywnie opowiedz o swoich odczuciach, emocjach.
#3 Potrzeby
W tym kroku mów o tym, czego oczekujesz, jak chciałbyś być traktowany.
#4 Konsekwencje, korzyści
Opisz jakie korzyści osiągniesz Ty i druga osoba, jeśli te oczekiwania zostaną spełnione.
Jak jeszcze wzmocnić asertywność?
#1 Ceń siebie
Uzgodnij sam ze sobą jakie są Twoje długoterminowe cele. Może Ci w tym pomóc ta metoda SMART.
Co chcesz osiągnąć? Czego potrzebujesz, żeby wykonywać pracę jak najlepiej? Co daje Ci satysfakcję? Co przeszkadza Ci w wykonaniu swojej pracy?
Lubię, gdy projekt jest dobrze zaplanowany. Wtedy wiem, że mam nad nim kontrolę i nie czuję się zestresowany. Do każdego projektu potrzebuję przynajmniej 2 tygodni do etapu planowania.
#2 Mów o swoich potrzebach
Jeśli jesteś pewien, że to o co prosisz, jest potrzebne i przemyślane, to nie możesz mieć obaw o tym powiedzieć.
Pracownik trzeci raz z rzędu prosi o urlop na jeden dzień przed. Teoretycznie możesz się na to zgodzić, ale wyraźnie podkreśl, że na przyszłość prosisz o minimum tygodniowe wyprzedzenie, bo cały zespół będzie to odbierał jako faworyzowanie jednej osoby i kłopoty w utrzymaniu dziennych targetów. To ostatni raz, kiedy taka prośba jest akceptowana.
#3 Bądź przygotowany na opór
Nie jesteś w stanie kontrolować czyjegoś zachowania i reakcji na Twój asertywny komunikat. Nie musisz być przyjacielem świata. Możesz za to kontrolować swoją reakcję i swoje emocje.
Nawet jeśli sytuacja zrobi się napięta bądź zawsze opanowany, pewny siebie, spokojny.
#4 Empatia
Nie zapominaj w tym wszystkim o byciu empatycznym. Więcej na ten temat przeczytasz w tym artykule.
Ćwicząc asertywność. Pytaj, co inni sądzą na dany temat. Pozwól wyrazić im emocje i odczucia, a potem podaj powód swojej prośby. Możesz też zaoferować coś w zamian i doprowadzić do win-win.
Wiem, że to musi być bardzo trudne, wykonywać obowiązki za osobę na L4. Na Twoim miejscu też by mi się to nie podobało i byłbym wściekły, ale gramy wszyscy do jednej bramki. Wiem na pewno, że Ania wróci w poniedziałek. Nie możemy stracić tego dostawcy z powodu opóźnień w płatnościach. Spróbujmy przetrwać ten trudniejszy okres.
#5 Ćwicz asertywność w codziennych sytuacjach
Zacznij praktykować asertywną postawę. Rób to w pracy, ale też w codziennych, domowych sytuacjach. Tylko w taki sposób nabierzesz pewności siebie.
#5.1 Egzekwuj umowy, ustalenia
Kiedy następnym razem kurier pojawi się o innej godzinie niż zaplanowano, zadzwoń na infolinię i wyraź swoje niezadowolenie.
#5.2 Przestań ciągle przepraszać
Jeśli coś nie jest Twoją winą, to nie przepraszaj. Nie bierz zawsze na siebie winy za innych.
Np. nie przepraszaj, że zawracasz koledze głowę pytaniem o coś, czego nie jesteś pewien. To przykład uległości, nie asertywności.
#5.3 Dbaj o komfort innych, ale nie za wszelką cenę
Myślenie o innych to postawa asertywna. Ale nie zawsze, nie za wszelką cenę.
Tak, wiem, że nie jest Ci to na rękę dzisiejsze wyjście, ale pamiętasz, który to już raz to przekładamy?
Przyznaj rację, ale nie zmieniaj decyzji.
#5.4 Częściej mów „nie”
Nie zawsze musisz robić komuś przysługę, bo np. Ty znasz się na czymś lepiej.
Nie mogę Ci pomóc. Wiem, że dłużej tu pracuję, ale też musisz się nauczyć rozliczać delegacje, a ja teraz muszę skończyć pilny raport przed audytem.
#5.5 Podejmuj proste decyzje
Kiedy po raz kolejny wychodzisz z kolegami z pracy na obiad to Ty, jako pierwszy wybierz miejsce. Powiedz, że tam właśnie chcesz dziś zjeść.
Po prostu praktykuj pewność siebie w drobnych, codziennych sytuacjach. Zbudujesz asertywność.
Super, że jesteś!
Właśnie trwa promocja na dostęp do kursu POWERR Feedback Masterclass z AI. Zerknij na szczegóły!
Asertywność – konkretne techniki
Oprócz ogólnych zasad wymienionych wyżej, do zbudowania bardziej asertywnej postawy możesz używać pewnych trików ;)
Oto i one.
#1 Tryb orzekający zamiast przypuszczającego
Zamiast: Chciałbym…, Mógłbym…, Czy mógłbyś…?, Czy byłoby ok, gdybym…?
Używaj zwrotów: Chcę…, mogę…, możesz…? Będzie ok, jeśli…?
Potrzebuję dofinansowania na to szkolenie, bo jest ono mi potrzebne, żeby lepiej wykonywać swoją pracę. Może będę wreszcie robił mniej błędów, a moje prezentacje będą bardziej profesjonalne.
Potrzebuję jednego dnia urlopu, bo chcę zabrać żonę na koncert.
Oczywiście możesz używać tylko chciałbym…, ale pod warunkiem, że Twoja mowa ciała, forma wypowiedzi będzie pokazywała pewność siebie i asertywność.
#2 Pozwól na siebie poczekać
Kiedy ktoś prosi Cię o przysługę, zgadzaj się, ale… poproś o czas. O ile oczywiście masz go niewiele.
Jasne, że Ci pomogę, ale podejdę do Ciebie najwcześniej za godzinę, bo muszę skończyć ważną analizę dla Emilii.
P.S. Nie raz, nie dwa zauważysz, że po godzinie sprawa sama się rozwiąże i Twoja pomoc nie będzie już potrzebna:)
#3 Używaj pierwszej osoby
Zacznij mówić w pierwszej osobie zamiast „mieszać w to innych.”
Nie mów: Razem ze wszystkimi doszliśmy do wniosku, że…
Raczej: Uważam, że lepiej będzie przełożyć to na jutro
#4 Dawaj alternatywy
Moja czteroletnia córka na pewno nie będzie miała kłopotów z asertywnością. Wie, czego chce. No, chyba że szkoła w niej tę asertywność zabije.
Lubi marudzić w kwestii talerzyka, z którego ma zjeść obiad albo kubeczka, z którego ma się napić. Zamiast kłócić się, po prostu od razu pokazuję jej 3 kolory kubków i proszę, by wybrała ten, z którego chce się napić. Nawet nie pytam, czy chce jej się pić.
Daję wybór. Nic nie narzucam. W 99% działa.
Z pracownikiem i szefem zrób podobnie. Pozwól zdecydować, zamiast kategorycznie coś kazać lub kategorycznie odmawiać.
Szef prosi Kasię w czwartek o pilne zrobienie planu sprzedaży na cały rok. Tak ogólnie. Wie, że jest skrupulatna i zrobi to najlepiej. Niestety Kasia ma 3 inne priorytety na piątek. Stara się odpowiedzieć w sposób asertywny.
– Kasiu, pilnie potrzebuję Twojej pomocy. Chodzi o plan sprzedaży
– Nie ma problemu, ale jeśli miałoby to być do jutra, to wyznacz proszę Janka do pomocy dla mnie, a oprócz tego zgódź się, że kompletny plan wdrożenia nowej wersji systemu magazynowego dostaniesz dopiero we wtorek.
– No chyba, że możesz poczekać i wtedy całym zadaniem zajmę się sama we wtorek i kolejnego dnia plan będziesz mieć na biurku.
#5 Mam zasadę, że…
W książce „How to say no without feeling guilty” autorzy opisują technikę odmawiania, w której używa się zwrotu:
Mam zasadę, że… nigdy/zawsze…
Przepraszam, ale mam zasadę, że nigdy nie zabieram pracy do domu w weekend. Mogę się tym zająć w poniedziałek.
Mam zasadę, że nie łączę życia zawodowego z prywatnym. Nie mogę z Tobą wyjść na piwo.
Asertywni ludzie nie lubią łamania zasad. Nikt nie lubi. Nie będą łamać i Twoich.
#6 Metoda zdartej płyty
Ta technika asertywności najlepiej sprawdza się w sytuacji, gdy np. zamówienie nie jest zgodne z opisem albo usługa jest nie taka, na jaką się umawiałeś.
W takiej sytuacji w spokojny sposób powtarzasz kilkakrotnie to, czego oczekujesz. Nieznacznie możesz zmienić szyk zdania, żeby nie brzmieć jak robot.
Przykład z mojego doświadczenia.
Zamówiłem drzwi do pokoju, które przyszły 2 tygodnie później, niż obiecano mi w sklepie. Ekipa wykończeniowa była umówiona na konkretny termin i miałem spory kłopot, by ją utrzymać przez to opóźnienie. Rozmowa w sklepie brzmiała mniej więcej tak.
– Przepraszamy, było opóźnienie.
– Rozumiem, nie mniej jednak myślę, że należy mi się rabat.
– Niestety, nie możemy dać Panu rabatu.
– Szanuję to, co Pani mówi, ale czuję się oszukany, dlatego 20% rabatu załatwi sprawę. Z powodu opóźnienia musiałem szukać nowej ekipy remontowej.
– Opóźnienie nie wynikało z winy sklepu.
– Rozumiem to, ale to Państwa sprzedawca dał mi zapewnienie, że drzwi będą na czas. 400 zł nie powinno stanowić dla Państwa problemu, a ja nie omieszkam polecić sklep znajomym….– Rozumie Pan, co do Pana mówię?!
– Rozumiem, ale proszę zrozumieć też mnie. Jestem Państwa klientem i nie wywiązaliście się Państwo w pełni z naszej umowy. Proszę o przyznanie rabatu i sprawa załatwiona.
Rozmowa trwała chwilę dłużej. Byłem asertywny. Ostatecznie otrzymałem bon na 600 zł do wydania w sklepie.
Asertywność – Podsumowanie
Asertywność, a raczej jej brak to powszechny kłopot. Może i niektórzy się z tym rodzą, ale ci, którzy nie mieli tego szczęśliwego genu, spokojnie mogą się tego nauczyć. Jestem przekonany.
Postawa asertywna jest konieczna w życiu zawodowym. Tylko w ten sposób można zapewnić sobie szacunek, zbudować pewność siebie, utrzymać tzw. work-life balance, mieć przyjaciół i jednocześnie osiągać cele organizacji.
Badania przeprowadzone na grupie pielęgniarek wykazały bezpośredni związek między asertywnością a wysokim poczuciem własnej wartości. Pielęgniarki te potrafiły też lepiej zadbać o pacjenta.
Osoby asertywne szybciej awansują, bo łatwiej komunikują się z resztą. Są mniej zestresowane i bardziej zrelaksowane. Lepiej negocjują wybór najlepszych rozwiązań. Korzyści można wymieniać bez końca.
Dlatego trzeba zacząć działać.
A może chcesz mieć możliwość wprost zapytać innych, doświadczonych managerów o problemy, trudne sprawy, sytuacje bez wyjścia, które spotykasz na co dzień?
Jest takie miejsce!
To zamknięta grupa, która zrzesza lepszych managerów z całej Polski i spoza niej ;) Dołącz do niej i rozwijaj się o wiele szybciej dzięki doświadczeniu innych!
-->Kliknij i poproś o dołączenie
Dawno nie czytałem tak estetycznego wpisu!
Świetna praca, oby tak dalej :)
Pozdrawiam, Mateusz.
Dzięki Mateusz za miłe słowo :)
Trafil do mnie ten artykul. Dzieki
Cieszę się. Dzięki
Świetny artykuł. Dzięki i pozdrawiam
Bardzo dobre rady, będę wdrażać aż staną się nawykiem :), dziękuję.